Dit najaar kreeg Dániel Moerman de Virtus Scriptieprijs 2020 uitgereikt voor zijn masterscriptie Nobles at the Frontier. Noble Politics and Diplomacy along the Border Regions of the Low Countries and the Holy Roman Empire during the Eighty and Thirty Years’ Wars, de masterscriptie waarmee hij in juli 2019 zijn studie aan de Rijksuniversiteit Groningen afsloot.
De bekendmaking van de winnaar was het hoogtepunt van spannende middag in het Amersfoortse Eemklooster, die werd gepresenteerd door Elyze Storms-Smeets namens de als gastheer optredende Nederlandse Kastelenstichting. Dániel Moerman en zijn medefinalisten Liesbeth Geussens en Rozemarijn Moes gaven alle drie een overtuigende presentatie van hun onderzoek aan het publiek.
In zijn juryrapport was juryvoorzitter prof. Koen Ottenheym vol lof over de kwaliteit van zijn inzendingen. Hij stelde in de onderwerpskeuze van de scripties twee tendensen vast: allereerst de dominantie van achttiende eeuw, en ten tweede de grote aandacht voor de rol en positie van adellijke vrouwen. Vervolgens ging hij in op de scripties van de drie finalisten. Liesbeth Geussens schreef aan de KU Leuven een scriptie over de vier ongetrouwde zusters de Merode in de 18de eeuw en hun strategieën om hun positie binnen de familiehiërarchie te versterken, met de titel ‘Comme frère et soeurs. Gender en emotie in broer-zus relaties’. Het onderwerp is heel origineel en gebaseerd op diepgaande bronnenstudie. Dániel Moerman schreef in Groningen zijn scriptie ‘Nobles at the Frontier’ over de methoden van de lokale adel aan de zuidoostgrens van de Republiek in de vroege 17de eeuw om het eigen bezit zo goed en zo kwaad als het kon veilig te stellen in uiterst onzekere tijden langs een steeds heen- en weer schuivende frontlinie. Rozemarijn Moes studeerde ook in Groningen af. Zij analyseerde in haar scriptie De boekhouding van Mevrouw aan de hand van de huishoudboeken van enkele voorname vrouwen in Gelderland de rol van deze dames bij het dagelijkse beheer van de bezittingen en goederen van de familie in de tweede helft van de 18de eeuw.
De scripties van de drie finalisten vielen door hun overtuigende argumentatie. Ze zijn het resultaat van diepgaand archiefonderzoek en bovendien alle drie goed geschreven. De scriptie Nobles at the Frontier van Dániel Moerman vertelt het verhaal over de lokale adel in de troebele tijden aan de zuidoostelijke grens van de Republiek. Het betreft eigenlijk de overlevingsstrategieën van deze edelen, zoals de heer van Hoensbroek, waarbij het er op aankwam op precies op tijd van loyaliteit te wisselen om de volgende naderende troepenmacht letterlijk buiten de deur te houden. De begrippen ‘vriend’ of vijand’ waren in dat soort situaties nogal irrelevant want, zoals bekend, ook zgn. ‘vriendelijke’ legers konden enorme schade en plunderingen aanrichten bij de dagelijkse foeragering of inkwartiering. Moerman beschrijft in zijn scriptie de diplomatieke manoeuvres die deze edellieden in deze situaties moesten uithalen om het familiebezit veilig te stellen, en het zijn verhaal laat zien dat elke oplossing steeds maar opnieuw een tijdelijke oplossing bleek te zijn bij het naderen van de volgende donderwolk aan de horizon. De jury is onder de indruk van de beheersing van het zeer verspreide bronnenmateriaal en de knappe analyse van die bronnen en de synthese van al deze feiten in een schijnbaar moeiteloos geschreven betoog dat een heel nieuw beeld geeft van de situatie van de adel aan de randen van de Republiek.
De Virtus Scriptieprijs is een initiatief van de Werkgroep Adelsgeschiedenis. Met de prijs wil de Werkgroep het adelsonderzoek in Nederland (en België) stimuleren. Naast voorzitter Koen Ottenheym (Universiteit Utrecht) hadden in de jury zitting: dr. Conrad Gietman (Hoge Raad van Adel), dr. Elyze Storms-Smeets (Wageningen University/Gelders Genootschap) en dr. Claartje Wesselink (Rijksuniversiteit Groningen). Eerdere winnaars waren Gerrit van Oosterom in 2016 voor onderzoek naar het buitenplaatslandschap langs de Oude Rijn en Joris van Son in 2018 (voor zijn studie over muziek maken in huiselijke kring in de achttiende eeuw (op onder meer Amerongen).
De uitreiking van de Virtus scriptieprijs voor adelsgeschiedenis 2020 werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Stichting Professor van Winter Fonds.